۱- عناوین محتوای جلسه پنجم نوجوان
در قسمت پنجم این برنامه آموزشی-درمانی، چرخه اجتناب و منطق درمانی رویارویی و مواجهه با موقعیت‌های اضطراب آور را به فرزندان شما آموزش دادیم. سپس برای شروع تمرین مواجهه آنها را با هرم اضطراب و تهیه لیست موقعیت‌های اضطرابی آشنا کردیم. در پایان هم تکلیفی از آنها خواستیم که برای انجام آن به کمک و همراهی شما نیاز داریم.
۲- اموزش چرخه اجتناب و منطق درمانی مواجهه و هرم اضطراب
به طور معمول وقتی فرزند شما از قرار گرفتن در یک موقعیت اجتماعی احساس اضطراب می‌کند، از آن موقعیت اجتناب می‌کند. مثلا وقتی حرف زدن سر کلاس یا سوال پرسیدن باعث خجالت زدگی و اضطراب او میشود، از این کار پرهیز می‌کند. این اجتناب باعث میشود اضطراب آنها به مرور بیشتر شود. نقطه مقابل این اجتناب، مواجهه و رویارویی با موقعیت است.
فرض کنید نوجوان شما می‌خواهد کاری انجام بدهد یا مهارتی کسب کند که به آن علاقه دارد اما می‌ترسد کارهایی کند که برای رسیدن به آن لازم است مثلا پرسیدن سوالی از معلم سر کلاس، معرفی کردن خود به یک فرد جدید، تعریف کردن جوک برای گروهی از دوستان و ...
در اینجا توصیه میشود به میزان اضطراب خود در هر کدوم از این موقعیت‌ها امتیاز بدهند از ۰ تا ۱۰ سپس از موقعیتی که کمترین اضطراب را دارد شروع به تمرین کنند. به مرور زمان اعتماد به نفس آنها در کلاس بعد از کمک گرفتن بیشتر میشود و دوستان جدیدی پیدا می‌کنند. علاوه بر آن یاد می‌گیرند که وقتی اجتناب به تدریج کم شود، اضطراب هم کاهش پیدا می‌کند و این نتایج مثبت بسیاری به همراه دارد مانند گرفتن توجه مثبت از دیگران. این نتایج مثبت مانند پاداش عمل می‌کنند و به آنها انگیزه میدهد برای امتحان کردن موقعیت‌های سخت‌تر با اضطراب بیشتر.
اینجا چرخه ای وجود دارد به نام چرخه اجتناب که ترس ما از قضاوت و فکر منفی دیگران درباره خود باعث اجتناب ما از موقعیت میشه و این اجتناب، خود ترس ما را بیشتر می‌کند.
اولین کاری که برای شروع تمرین مواجهه باید باید انجام داد، ساختن یک هرم و تهیه لیستی از موقعیت‌های اجتماعی است که فرد را دچار اضطراب شدید می‌کند، طوری که از آن موقعیت‌ها اجتناب می‌کند یا می‌ترسد. سپس به هر کدام از این موقعیت‌ها یک نمره اضطراب از ۰ تا ۱۰۰ میدهد. بالای هرم پر اضطراب‌ترین و پایین هرم، کم اضطراب‌ترین موقعیت را ثبت می‌کند. در مرحله‌ی بعد هر کدوم از این موقعیت‌ها رو در هرم جداگانه‌ای قرار میدیم و درجه بندی میکنیم از ۰ تا ۱۰۰. حالا باید نقطه شروع تمرین را پیدا کند. معمولا از نقطه ای که امتیازش بین ۳۰-۳۵ باشد شروع می‌کند.
فرض کنید بیشترین اضطراب علی همون‌طور که در راس هرم زیر مشخصه، ارائه‌ی کنفرانس جلوی کلاس درسه.
به توصیه‌ی یک روانشناس باید لیستی از موقعیت‌هایی که اون رو دچار اضطراب می‌کنه بنویسه و بهشون امتیاز بده. علی هرم اضطرابی خودش رو از کم اضطراب ترین به پر اضطراب ترین موقعیت به شکل زیر نوشته:
وقتی دوستم کنفرانس داره و من ازش سوال می‌پرسم ۲۰
وقتی دوستم کنفرانس داره و من پاورپوینتش رو اجرا می‌کنم ۳۵
وقتی با دوستم کنفرانس دونفری داریم ۵۰
وقتی جلوی کلاس کنفرانس ارائه میدم ۹۰
بعد از اون روانشناس از ریلکسیشن استفاده می‌کنه تا بدن علی در وضعیت آرومی قرار بگیره و بعد در یک فضای آروم ازش می‌خواد تصور کنه دوستش داره کنفرانس میده و علی ازش سوال می‌پرسه تا اضطرابش کم بشه. بعد وارد بخش بعدی میشه یعنی اجرا کردن پاورپوینت موقع کنفرانس دوستش. درجه اضطرابش بالا میره ولی باز ادامه میده تا میزان اصطرابش کمتر بشه و وارد مرحله بعدی میشه. علی مرتب در حال تجسم کردن و ریلکس کردن عضلاتشه. باید این تمرین رو به طور مداوم تا چند جلسه ادامه بده تا اینکه پر اضطراب ترین مرحله یعنی ارائه کنفرانس به کمترین میزان برسه و بتونه با موفقیت و کمترین اضطراب کنفرانس بده. وقتی مواجهه انجام میشه به به مرور زمان اعتماد به نفس فرزند شما بیشتر و ترس و اضطرابش کمتر میشه. علاوه بر اون یاد می‌گیره که وقتی اجتناب به تدریج کم بشه، اضطراب هم به مرور کاهش پیدا می‌کنه و این نتایج مثبت بسیاری به همراه داره مانند گرفتن توجه مثبت از دیگران و ایجاد تجربه مثبت جدید در حافظه. این نتایج مثبت مانند پاداش عمل می‌کنن، به فرزند شما انگیزه میدن برای امتحان کردن موقعیت‌های سخت‌تر با اضطراب بیشتر.
برای تکلیف از فرزند شما خواستیم هرم اضطراب خود را برای ما بنویسد و یکی از آیتم‌های این هرم که امتیازش بین ۳۰-۳۵ هست را به عنوان نقطه شروع انتخاب و جدول موقعیت آن را ترسیم کند و یک مواجهه با رعایت تمام نکاتی که آموزش دادیم انجام دهد.
